Bukan Alergi, Tetapi Penting

Oleh Dr Soo

Apabila ibu bapa mendapat tahu bahawa anak mereka mempunyai kekurangan G6PD, reaksi yang paling biasa ialah kekeliruan dan kebimbangan. Ada yang menyangkakan ia adalah sejenis alahan, manakala yang lain tidak pasti apa sebenarnya maksudnya.  Walaupun kekurangan G6PD bukan sejenis alahan, ia tetap merupakan keadaan yang memerlukan kesedaran, pengurusan yang teliti dan penjagaan yang berinformasi.

Mari kita fahami bersama—apa itu kekurangan G6PD, bagaimana ia memberi kesan kepada anak anda, dan yang paling penting, apa yang perlu anda lakukan untuk memastikan anak anda selamat dan sihat.

Apa Itu Kekurangan G6PD?

G6PD ialah singkatan bagi glukosa-6-fosfat dehidrogenase, sejenis enzim yang berperanan penting dalam melindungi sel darah merah daripada kerosakan. Dalam kanak-kanak (dan juga orang dewasa) yang kekurangan enzim ini, pendedahan kepada makanan, ubat-ubatan atau jangkitan tertentu boleh mencetuskan pemecahan sel darah merah yang dikenali sebagai hemolisis.

Kekurangan G6PD merupakan salah satu kekurangan enzim yang paling biasa di dunia, menjejaskan lebih 400 juta orang. Ia lebih kerap berlaku di kawasan seperti Afrika, Timur Tengah, Asia Tenggara dan Mediterranean. Di Malaysia, saringan kekurangan G6PD dijalankan ke atas bayi baru lahir sebagai sebahagian daripada program kesihatan negara, jadi ibu bapa biasanya dimaklumkan lebih awal jika bayi mereka menghidap keadaan ini.

Adakah Kekurangan G6PD Sejenis Alergi?

Ini adalah salah tanggapan yang biasa. Tidak, kekurangan G6PD bukan alahan. Ia adalah keadaan genetik yang diwarisi melalui kromosom X. Oleh itu, kanak-kanak lelaki lebih kerap terjejas, manakala kanak-kanak perempuan selalunya menjadi pembawa.

Tidak seperti alahan, yang melibatkan tindak balas sistem imun terhadap bahan tertentu, kekurangan G6PD melibatkan ketiadaan enzim dalam sel darah merah. Tanpa enzim ini, sel darah menjadi lebih mudah rosak akibat tekanan oksidatif.

Apa Berlaku Semasa Krisis G6PD?

Apabila kanak-kanak dengan kekurangan G6PD terdedah kepada bahan pencetus, sel darah merah boleh pecah dengan cepat. Ini boleh menyebabkan anemia hemolitik akut, yang boleh menunjukkan tanda-tanda berikut:

• Kulit pucat atau kekuningan (jaundis)

• Air kencing berwarna gelap seperti teh

• Keletihan melampau

• Denyutan jantung atau pernafasan laju

• Kurang menyusu atau meragam bagi bayi

Bagi bayi baru lahir, jaundis teruk boleh berlaku dalam beberapa hari pertama kehidupan dan memerlukan rawatan segera untuk mengelakkan komplikasi seperti kernikterus, iaitu kerosakan otak akibat tahap bilirubin yang sangat tinggi.

Apakah Punca Pencetus yang Perlu Dielakkan?

Mengelakkan pencetus yang diketahui adalah kunci dalam pengurusan kekurangan G6PD. Berikut adalah kategori utama yang perlu diberi perhatian:

Ubat-Ubatan yang Perlu Dielakkan

Beberapa jenis ubat boleh menyebabkan tekanan oksidatif dan mencetuskan hemolisis. Ubat yang perlu dielakkan termasuk:

• Antimalaria: Primaquine

• Antibiotik jenis sulfonamida: Cotrimoxazole (trimethoprim-sulfamethoxazole), sulfadiazine

• Nitrofurantoin (digunakan untuk jangkitan saluran kencing)

• Dapsone

• Kloramfenikol

• Ubat tahan sakit dos tinggi seperti aspirin dan NSAID tertentu (hanya digunakan jika dibenarkan oleh doktor)

Sentiasa maklumkan kepada doktor dan ahli farmasi bahawa anak anda mempunyai kekurangan G6PD sebelum diberi sebarang ubat.

Makanan yang Perlu Dielakkan

Makanan yang paling terkenal perlu dielakkan ialah kacang parang (fava beans/broad beans). Walaupun sedikit, ia boleh mencetuskan reaksi hemolitik yang teruk pada individu yang mengalami kekurangan G6PD.

Bolehkah Jangkitan Menjadi Pencetus?

Ya, jangkitan juga boleh mencetuskan episod hemolitik. Malah, jangkitan biasa seperti selesema atau demam virus boleh meningkatkan tekanan oksidatif dalam badan. Jika anak anda tidak sihat, pantau dengan teliti sebarang tanda hemolisis.

Doktor anda mungkin akan mencadangkan ujian darah semasa atau selepas jangkitan untuk menilai tahap sel darah merah dan kesihatan keseluruhan anak.

Bagaimana Menjalani Kehidupan Selamat dengan Kekurangan G6PD

Berita baiknya, kebanyakan kanak-kanak dengan kekurangan G6PD boleh membesar dengan sihat dan aktif. Ini beberapa langkah penting untuk ibu bapa:

Tingkatkan Pengetahuan

Memahami keadaan ini adalah langkah pertama. Kongsi maklumat ini dengan semua yang menjaga anak anda — guru, pengasuh, ahli keluarga.

Maklumkan kepada Pengamal Perubatan

Pastikan semua doktor, jururawat, dan ahli farmasi tahu bahawa anak anda mempunyai kekurangan G6PD. Kad pengenalan perubatan atau gelang peringatan juga sangat berguna.

Peka Terhadap Tanda-Tanda Amaran

Perhatikan tanda seperti air kencing gelap, pucat tiba-tiba atau keletihan melampau — terutamanya semasa sakit atau selepas pendedahan kepada bahan pencetus. Dapatkan rawatan segera jika ada gejala ini.

Gunakan Ubat dengan Berhati-Hati

Paracetamol biasanya selamat, tetapi elakkan memberi ubat lain tanpa nasihat doktor. Banyak ubat bebas pasaran mungkin tidak selamat.

Adakah G6PD Boleh Disembuhkan?

G6PD adalah keadaan genetik, jadi tiada rawatan yang boleh menyembuhkannya. Namun, dengan pengetahuan dan pengurusan yang betul, anak anda boleh menjalani kehidupan yang normal. Dalam kes yang jarang berlaku, jika anemia teruk berlaku, pemindahan darah mungkin diperlukan — tetapi ia bukan rutin jika keadaan dikawal baik.

Penutup 

Kekurangan G6PD mungkin kedengaran menakutkan pada awalnya, tetapi ia tidak seharusnya mengehadkan kehidupan anak anda. Dengan kesedaran, sokongan, dan langkah berjaga-jaga yang mudah, kanak-kanak dengan G6PD boleh membesar dengan sihat dan bahagia, sama seperti kanak-kanak lain.

Ia bukan sejenis alahan—tetapi tetap penting untuk difahami. Ketahui apa yang perlu dielakkan, apa tanda yang perlu diperhatikan, dan bagaimana untuk menjaga anak anda dengan yakin.

Jika anda berasa ragu atau perlukan panduan, klinik kami sentiasa sedia membantu. Mari kita bersama-sama memberikan yang terbaik untuk anak-anak kita.

---