Adakah Berus Gigi Anak Anda Menyebabkan Mereka Sakit?

Oleh Dr Joann

Berus gigi boleh menjadi penyebab tersembunyi di sebalik penyakit berulang pada kanak-kanak. Sebagai pakar pediatrik, saya sering merawat kes di mana kanak-kanak mengalami jangkitan berulang, terutamanya tonsilitis. Walaupun kita biasanya memberi tumpuan kepada punca dan rawatan perubatan terlebih dahulu, kadangkala jawapannya datang daripada perkara yang lebih kecil dan sering diabaikan—seperti berus gigi anak anda.

Izinkan saya berkongsi pengalaman baru-baru ini: Seorang pesakit muda datang berjumpa saya selepas mengalami beberapa episod tonsilitis. Beliau telah menerima rawatan antibiotik yang sesuai, ujian tekak menunjukkan kehadiran Streptococcus pyogenes, dan tiada masalah imun dikesan. Namun, simptomnya tetap berulang. Setelah mengambil sejarah perubatan yang lebih terperinci, satu perkara mengejutkan ditemui—berus giginya tidak pernah ditukar selama lebih setahun.

Ya, anda tidak salah baca. Lebih setahun.

Perkara yang kelihatan remeh ini sebenarnya menjadi penyumbang utama kepada jangkitan berulangnya. Berus gigi, jika tidak dijaga dengan betul, boleh menjadi tempat pembiakan mikroorganisma berbahaya yang boleh memperkenalkan semula bakteria ke dalam mulut anak anda walaupun selepas pulih daripada jangkitan.

Sains di Sebalik Berus Gigi

Berus gigi bukanlah alat yang steril. Ia sebenarnya menyediakan persekitaran yang sesuai untuk pembiakan kuman: lembap, hangat dan sering disimpan dalam bekas tertutup atau ruang bersama seperti bilik mandi keluarga. Beberapa kajian telah membuktikan bahawa bakteria, kulat dan juga virus boleh hidup pada bulu berus gigi dan pemegangnya, menjadikannya sumber jangkitan semula.

Satu kajian yang diterbitkan dalam American Journal of Infection Control pada tahun 2013 mendapati bahawa berus gigi boleh mengekalkan bakteria patogen walaupun selepas jangkitan telah sembuh. Kajian itu juga menunjukkan bahawa mikroorganisma ini—terutama yang menyebabkan jangkitan tekak dan saluran pernafasan—boleh bertahan di atas berus gigi selama beberapa hari atau minggu. Ini bermakna jika anak anda menggunakan berus gigi yang sama selepas sembuh, mereka mungkin memperkenalkan semula bakteria berbahaya ke dalam tubuh, menyebabkan jangkitan berulang.

Bakteria yang sering dijumpai pada berus gigi tercemar termasuk:

• Streptococcus pyogenes, punca utama kepada sakit tekak dan tonsilitis

• Staphylococcus aureus, berkait dengan jangkitan kulit dan bisul

• Candida albicans, sejenis kulat yang boleh menyebabkan sariawan (oral thrush)

 

Dalam rumah yang mempunyai lebih daripada seorang anak, risikonya lebih tinggi. Perkongsian ruang penyimpanan, pertukaran berus secara tidak sengaja, atau anak-anak menyentuh berus gigi satu sama lain boleh menyebabkan pencemaran silang.

Risiko Tersembunyi dalam Kehidupan Harian

Ibu bapa sering memberi tumpuan kepada aspek utama dalam penjagaan kesihatan anak—pemakanan, kebersihan, imunisasi, tidur dan rawatan penyakit. Namun, tabiat kecil seperti penjagaan berus gigi yang betul sering terlepas pandang dan menyumbang kepada masalah kesihatan berulang.

Perlu diingat bahawa rongga mulut adalah pintu masuk kepada tubuh manusia. Mulut mengandungi ratusan mikroorganisma, dan semasa sakit, keseimbangan ini mudah terganggu. Berus gigi yang tercemar bertindak seperti kenderaan yang membantu bakteria ini terus tinggal, membiak dan masuk semula ke dalam tubuh. Ini lebih membimbangkan bagi kanak-kanak kecil yang masih membina sistem imun mereka.

Tanda Berus Gigi Perlu Ditukar

Bagaimana anda tahu bila masanya untuk menukar berus gigi? Berikut beberapa tanda yang jelas:

• Bulu berus sudah rosak atau berbentuk tidak sekata

• Terdapat perubahan warna atau kelihatan kotor

• Anak anda baru sembuh daripada jangkitan

• Berus terjatuh ke tempat yang kotor

• Anak anda berkongsi bilik mandi dengan orang lain, terutamanya semasa musim selesema

Walaupun tanpa tanda-tanda ini, berus gigi tetap perlu diganti secara berkala.

Tip Penjagaan Berus Gigi untuk Ibu Bapa

Untuk mengurangkan risiko jangkitan semula atau pembiakan bakteria pada berus gigi anak, berikut beberapa panduan yang boleh diamalkan:

• Ganti berus gigi setiap 3 bulan, atau lebih awal jika bulu sudah rosak

• Sentiasa tukar berus gigi selepas sembuh daripada penyakit, terutamanya seperti tonsilitis, selesema atau sakit tekak

• Bilas berus gigi dengan air mengalir selepas digunakan bagi menghilangkan sisa ubat gigi dan kotoran

• Simpan berus gigi dalam keadaan tegak dan terbuka, supaya ia boleh kering dengan baik. Elakkan menyimpan dalam bekas bertutup yang lembap

• Pastikan berus gigi tidak bersentuhan antara satu sama lain jika disimpan bersama

• Elakkan menggunakan penutup berus gigi, kerana ia memerangkap kelembapan dan menggalakkan pembiakan bakteria

• Jangan berkongsi berus gigi, walaupun dengan adik-beradik

Jika anak anda masih kecil, pastikan anda membantu semasa mereka memberus gigi supaya dapat memantau cara mereka dan kebersihannya. Kanak-kanak yang lebih besar pula harus diajar penjagaan berus gigi sebagai sebahagian daripada rutin harian mereka.

Melihat Lebih Daripada Antibiotik

Dalam merawat jangkitan berulang, kita perlu memandang secara menyeluruh. Antibiotik mungkin dapat menyembuhkan buat sementara, tetapi jika faktor persekitaran atau tabiat tidak ditangani, jangkitan boleh berulang. Ini amat benar untuk kes seperti tonsilitis, di mana pendedahan semula kepada bakteria yang sama boleh menyebabkan penyakit kembali.

Dalam kes anak yang sering jatuh sakit walaupun telah mendapat rawatan yang betul, penting untuk menilai sumber jangkitan semula di rumah. Ini termasuk kebersihan, barangan yang dikongsi seperti cawan atau tuala, dan ya—berus gigi yang kelihatan tidak bersalah itu.

Penutup

Kesihatan anak-anak bukan sahaja bergantung kepada rawatan semasa sakit, tetapi juga melalui tabiat harian yang kita bentuk sejak awal. Perkara mudah seperti menukar berus gigi sebenarnya boleh memberi kesan besar dalam mencegah jangkitan berulang. Sebagai ibu bapa, kepekaan terhadap amalan kecil ini boleh membantu memastikan anak membesar dengan sihat dan kuat.

Jadi, lain kali bila anak anda sembuh daripada sakit, jangan hanya buang tisu yang digunakan—buang berus gigi juga.

Kerana kadang-kadang, kesihatan bermula dengan alat yang paling mudah.

---

Dr. Joann Rajah, seorang Pakar Perunding Pediatrik dan Pakar Pemakanan Awal, memiliki Ijazah Sarjana Muda Perubatan dan Pembedahan dari Melaka-Manipal Medical College (MMMC) dan telah memperoleh keahlian dalam Royal College of Paediatrics and Child Health (MRCPCH, UK) pada tahun 2017. Dengan pengalaman lebih daripada 10 tahun, Dr. Joann Rajah turut mempunyai minat khusus dalam kesihatan kulit, menawarkan rawatan pakar dalam bidang pediatrik am serta masalah dermatologi kanak-kanak.